Svetski dan borbe protiv rasizma Srbija dočekuje bez vidljivih pomaka u borbi protiv rasne diskriminacije i govora mržnje prema značajnom delu svog stanovništva.
Taj deo stanovništva primarno su Romi i Romkinje, čiji je položaj u društvu rezultat socijalne isključenosti, ukorenjenih stereotipa i nemara institucija, upozorava A 11 – Inicijativa za ekonomska i socijalna prava povodom 21. marta, Svetskog dana borbe protiv rasizma.
Nijedna državna strategija, zakonska odredba ili afirmativna mera neće promeniti suštinu rasne diskriminacije dok god u javnom prostoru, na nacionalnim frekvencijama, imamo široko rasprostranjenu toleranciju za mržnju prema drugome.
Mnogi Romi i Romkinje u Srbiji žive u više od 700 neformalnih naselja, bez osnovnih uslova za dostojanstven život, od novčane socijalne pomoći koja ne pokriva ni minimalnu potrošačku korpu.
Iz direktnog rada Inicijative A 11 u različitim romskim naseljima, vidljivo je da su upravo Romi i Romkinje sistemski, neposredno i posredno, diskriminisani na rasnoj osnovi – svedoče čak i da se službe Hitne pomoći ponekad ne odazivaju na pozive ljudi koji u njima žive.
Direktno su najviše pogođeni primenom štetnih zakonskih propisa kakav je, primera radi, Zakon o socijalnoj karti, koji im je na početku primene protivzakonito oduzeo novčanu socijalnu pomoć jer su radili sezonske poslove.
Na tržištu rada su među najviše diskriminisanim kategorijama građana, te i kada ispunjavaju formalne uslove i imaju kvalifikacije, ne uspevaju da se zaposle i dobiju bolje plaćene poslove. Romi i Romkinje mahom su istisnuti u sferu neformalnog rada, koji je kod ostalih građana značajno manje zastupljen.
Pogrdni nazivi za Rome i Romkinje se čak i u institucijama, javno i od strane izabranih predstavnika građana, koriste za opis nedoličnog ponašanja. Mnogi stereotipi o Romima i Romkinjama su, nažalost, i dalje vrlo prisutni, a samo održavaju na snazi sistem koji hrani rasizam.
Verovatno najveći problem koji Srbija ima u odnosu prema Romima i Romkinjama je sveprisutno nasilje. Poslednji slučaj upada pripadnika policije u neformalno romsko naselje u Vuka Vrčevića, batinanje, postrojavanje dece, oštećenje imovine i rasističke izjave policajaca na terenu dokaz su da je rasizam deo rada službi koje bi trebalo da štite građane. Inicijativa A 11 podnela je krivičnu prijavu protiv NN policijskih službenika u ovom slučaju i izvestiće javnost o epilogu.
Inicijativa A 11 podseća sve medije, a naročito institucije, da u državi koja Ustavom garantuje jednaka prava i pravdu svim svojim građanima i građankama nema mesta za rasizam. Promena ukorenjenih stavova i rasističkih praksi iziskuje dug vremenski period, što ne sme da bude izgovor donosiocima odluka, organima bezbednosti i drugima koje su na „platnom spisku“ građana Srbije da zanemaruju prava jedne, brojne nacionalne manjine u našoj državi.
U Beogradu, 21. marta 2024. godine
