Borba protiv Socijalne karte, koja siromašne lišava novčane socijalne pomoći

Zakon o socijalnoj karti, usvojen 2021. godine, Republika Srbija primenjuje od marta 2022. godine s ciljem da „uvede red“ u sistem socijalne zaštite, odnosno u sistem socijalnih davanja. Razvijen je algoritamski informacioni sistem, u kom rade socijalni radnici i radnice i koji ih putem notifikacija obaveštava o različitim promenama u socijalnom položaju pojedinaca – u njihovim socijalnim kartama.

Socijalna karta od svog uvođenja do danas kontinuirano nanosi ogromnu štetu onima kojima je materijalna pomoć najpotrebnija. Zbog različitih sistemskih grešaka, u protekle tri godine je skoro 60.000 materijalno ugroženih korisnika isključeno iz sistema socijalne zaštite.

Jedan od poražavajućih primera koji pokazuju kako funkcioniše Socijalna karta je primer žene i njene porodice koja je izgubila socijalnu pomoć jer je dobila jednokratnu donaciju od 20.000 dinara kako bi mogla da sahrani kćerku, kao i zbog donacije u vidu otplaćivanja dugova za komunalne usluge – pomoć koju je dobila u postupku stambenog zbrinjavanja. Ove donacije Socijalna karta klasifikovala je kao prihod i ukinuta joj je novčana socijalna pomoć.

Iako je nakon žalbe u ovom slučaju novčana socijalna pomoć vraćena, ne treba izgubiti iz vida da je u izuzetno teškom periodu ova korisnica i njena porodica ostala bez jedinog primanja.

Inicijativa A 11 još od najave donošenja Zakona o socijalnoj karti intenzivno ukazuje na štetne posledice primene ovog zakona, tražeći da se isti ukine i ova oblast uredi u najboljem interesu korisnica i korisnika socijalne zaštite. Zbog toga smo podneli inicijativu za ocenu ustavnosti, detaljno obrazlagali mane zakona, organizovali domaće i međunarodne diskusije s ciljem razmene iskustava, kroz podkaste i gostovanja u brojnim medijima ukazivali na štetnost Zakona o socijalnoj karti i probleme koje njegova primena donosi u praksi. Posetite stranicu (Anti)socijalne karte i pronaći ćete još primera nanošenja štete građankama i građanima.

Brojne probleme u primeni ovog zakona svakodnevno otkrivamo pružajući pravnu podršku marginalizovanim građankama i građanima. Tako je još u prvim mesecima primene ovog zakona otkriven ogroman propust u vidu evidentiranja prihoda od sakupljanja sekundarnih sirovina u socijalnim kartama, što je greška koja je brojne korisnike lišila novčane socijalne pomoći i bespravno ih stavila u još teži materijalni položaj.

Još jedan primer posledice primene novog zakona postao je vidljiv kad je, nakon 22 godine rada, jedan Beograđanin ostao bez posla, a njegova porodica preživljavala zahvaljujući socijalnim davanjima i besplatnom obroku u narodnoj kuhinji. Međutim, u maju 2024. godine ostali su i bez tih prihoda jer je registar Socijalna karta prikazao da njegova supruga poseduje – čak tri automobila.

U stvarnosti, dva od ta tri automobila, čija registracija je istekla pre više od 10 godina, odavno ne postoje jer su završili na otpadu, a jedini automobil koji porodica zaista poseduje služi kako bi ovaj muž i otac prevozio svoju nepokretnu suprugu. Budući da je tržišna vrednost sva tri automobila procenjena na skoro milion dinara, porodici je ukinuto pravo na novčanu socijalnu pomoć.

Takođe, iz obrazloženja rešenja koje je proisteklo na osnovu podataka iz Socijalne karte jasno je da se pri odlučivanju nije ni razmatralo da li je jedini automobil koji porodica zaista poseduje neophodan za zadovoljenje osnovnih životnih potreba, imajući u vidu da je supruga ovog čoveka nepokretna.

Ova vrsta pravno-birokratske nelogičnosti do sada je prevazilažena kroz terenske posete i direktnu komunikaciju sa korisnicima socijalnih davanja, ali je ukidanje ove prakse i uvođenje Socijalne karte, na primer, jednog muškarca iz Kamendina koštala gubitka novčane socijalne pomoći.

On je automobil morao i da zvanično odjavi u nadležnoj policijskoj stanici i potvrdu o tome odnese u centar za socijalni rad, sve kako bi dokazao da ne poseduje vozilo vredno ukidanja prava. Iz brojnih razgovora sa zaposlenima u centrima za socijalni rad saznali smo koliko je velik problem nemogućnost ovih stručnih radnika da na terenu procene stvarnu situaciju u kojoj neko živi, te zajedno sa udruženjem koje okuplja zaposlene u oblasti socijalnog rada zagovaramo i za donošenje Strategije socijalne zaštite, odnosno za kompletnu reformu sistema socijalne zaštite.

Ovakva sistemska reforma bi, podrazumeva se, uključila i povlačenje Zakona o socijalnoj karti iz našeg zakonodavstva.